Bàn thờ Thần Tài, Thổ Địa là không gian quen thuộc với văn hóa tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Không gian này không chỉ xuất hiện ở những cửa hàng, nơi kinh doanh, cơ quan, mà còn có ở nhà. Việc thờ cúng Thần Tài, Thổ Địa nhằm thể hiện tâm thành kính của gia chủ đối với các vị thần linh tạo ra của cải và cai quản ngôi nhà.
Thần Tài là vị thần trong tín ngưỡng Việt Nam và một số nước phương Đông. Đây là vị thần đem lại tiền tài, may mắn theo quan niệm dân gian. Theo truyền thuyết, Thần Tài gồm 5 vị tương ứng với 5 hướng Đông Tây Nam Bắc và Trung tâm. Chúng ta có ngày vía Thần Tài, là ngày mùng 10 tháng giêng hàng năm.
Thổ Địa, hay còn gọi là Thổ Công, là vị thần quen thuộc trong văn hóa dân gian. Đây là vị thần cai quản một vùng đất, địa điểm. Người xưa có câu: “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”, nghĩa là ta ở đâu, cũng đều luôn có Thổ Địa cai quản nơi đó. Vậy nên, mỗi khi làm việc có đụng chạm đến đất đai: xây cất, đào ao, đào giếng, mở vườn, đào huyệt…ta đều phải xin phép Thổ Địa trước khi khởi sự.
Ngoài Thần Tài và Thổ Địa, một số nơi còn thờ thêm Thần Tiền (hay còn gọi là Thần Phát).
Thực tế hiện nay, việc đặt ông Thần Tài, Thổ Địa thường được gia chủ đặt tự nhiên, chưa phù hợp về phong thủy. Dẫu biết rằng, việc thờ cúng quan trọng nhất vẫn là cái tâm, tấm lòng thành của người thờ. Tuy nhiên, ta không nên bỏ qua những quy tắc cơ bản về phong thủy, để cho công việc tâm linh này được chỉnh chu, hiệu quả nhất.
Nguyên tắc bố trí tượng như sau: từ trong bàn thờ nhìn ra, ông Thần Tài đặt phía bên tay trái, ông Thổ Địa đặt phía bên tay phải. Lí do như sau: Từ xưa, con người đã biết chọn hướng Nam làm nhà ở, nhằm đón được gió mát, tránh nắng gắt. Nhà hướng Nam, thì bên tay trái của nhà sẽ là hướng Đông, bên tay phải là hướng Tây.
– Hướng Đông bên tay trái là cung Chấn, ngũ hành thuộc Mộc, hình dáng cao, có tính vươn lên. Bên tay trái còn có tên gọi Thanh Long, gồm 7 chòm sao trong Nhị Thập Bát Tú: Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ, tương ứng với mùa Xuân. Mùa Xuân đem đến cuộc sống tươi vui, cây cối đâm chồi, nảy lộc. Vậy nên Thần Tài nên đặt bên tay trái, vì tượng Thần Tài mang tính dương, cao hơn, đại diện cho tiền tài, sự phát triển, tính đối ngoại.
– Hướng Tây bên tay phải là cung Đoài, ngũ hành thuộc Kim, hình tròn, có tính thu mình lại. Bên tay phải còn có tên gọi Bạch Hổ, gồm 7 chòm sao trong Nhị Thập Bát Tú: Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Chủy, Sâm. Các chòm sao này xuất hiện giữa trời vào mùa Thu. Mùa Thu mang tính đối nội nhiều hơn. Vậy nên Thổ Địa thường đặt bên tay phải, vì Thổ Địa mang tính âm, tượng thấp, người tròn, đại diện cho sự tĩnh lặng, giữ gìn bình an trong ngôi nhà.
Cũng vì các nguyên tắc trên, mà dân gian hay có câu: “Đông Bình Tây Quả”. Tức phía bên tay trái bàn thờ nên đặt bình bông, thể hiện Mùa Xuân, ngũ hành Mộc và bên Thanh Long cần cao lớn, tươi tốt. Ngược lại, phía bên tay phải nên đặt quả, vì mùa Thu là mùa thu hoạch và bên Bạch Hổ cần thấp hơn (mâm quả thường luôn thấp hơn chậu hoa).
Trường hợp bạn có thờ thêm ông Thần Tiền, thì sẽ đặt ông ở giữa Thần Tài và Thổ Địa.
